Obszary chronionego krajobrazu to jedna z ustawowych form ochrony przyrody w Polsce. Są to tereny o wyróżniających się walorach krajobrazowych i zróżnicowanych ekosystemach, pełniące funkcje rekreacyjno-turystyczne oraz funkcje korytarzy ekologicznych. W Radomiu takim niezwykle ciekawym przyrodniczo zakątkiem jest Dolina Kosówki. Ten cenny krajobrazowo teren z dużą różnorodnością siedliskową oraz gatunkową, pełni też rolę funkcjonującego korytarza ekologicznego. Obszar ten znajduje się w południowo–zachodniej części miasta, pomiędzy zalewem Borki a skansenem i zajmuje on powierzchnię 246 ha. Utworzony został stosunkowo niedawno, bowiem w 2009 roku, Radni Rady Miejskiej objęli go ochroną i ustanowili wzdłuż jej przebiegu obszar chronionego krajobrazu pn. „Dolina Kosówki”.
Malownicze tereny chronionego krajobrazu prezentują niezwykłą scenerię o zróżnicowanych ekosystemach, bezcennych ze względu na występujące znaczące biocenozy, stanowiska chronionych i rzadkich gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
Fauna i flora Doliny Kosówki
Zamieszkuje tu wiele gatunków objętych ścisłą ochroną, a nawet wpisanych na czerwone listy gatunków zagrożonych, między innymi motyl czerwończyk nieparek, mucha bzyg, czy szczeżuja wielka. Odwiedzając te tereny nie sposób nie zauważyć obecności ptaków gniazdujących i żerujących nad wodą. W wyższych partiach drzew gniazda zakładają ptaki, choćby takie jak: zięby, zaganiacze, drozdy, śpiewaki, szczygły i wilgi, w zaroślach natomiast domy budują pokrzywki i słowiki szare. Spotkamy tu też traszki i rzekotki drzewne, derkacza, bączka czy czarnego bociana, a także dwa gatunki nietoperzy: mroczka późnego i karlika większego. Nie można zapomnieć także o zadomowionych w dolinie licznych gatunkach owadów i płazów. Napotykamy nie tylko niezwykłe zwierzęta, ale także chronione gatunki roślin takich jak purchawica olbrzymia i storczyk plamisty.
W dolinie Kosówki jest dość dużo starych drzew, częściowo objęte są one ochroną jako pomniki przyrody. Takie zgrupowanie pomnikowych widzimy w parku pałacowym Dworu Pruszaków na Wośnikach, który wybudowano na przełomie XVIII i XIX w. dla rodziny Bukowieckich. W roku 1896 natomiast właścicielem majątku został Władysław Aleksander Pruszak, a w 1938 r. przekazał go synowi Maciejowi. Rok później Pruszakowie zostali wyrzuceni z dworu przez Niemców. Po zakończeniu II wojny światowej majątek został przejęty przez państwo i rozparcelowany. Jeszcze kilka lat temu był siedzibą Zespołu Szkół Agrotechnicznych i Gospodarki Żywieniowej. Obecnie dwór od kilku lat stoi pusty i niestety niszczeje. Gminy sprzedała dwór spadkobiercy dawnych właścicieli a ten prywatnemu inwestorowi, który planuje tu stworzyć hotel i centrum konferencyjne.
Strumień Kosówka
Strumień Kosówka to tak naprawdę niewielki ciek o długości ok. 11,5 km. Wypływa on spod Franciszkowa w gminie Wolanów, następnie uchodzi do Potoku Południowego, obejmuje cenny przyrodniczo fragment rzeki Mlecznej, od ujścia Kosówki do ulicy Maratońskiej wraz z zalewem Borki. Najbardziej interesujący fragment znajduje się pomiędzy ulicą Szydłowiecką a Suchą, tam koryto Kosówki zachowało naturalny kształt, choć tak naprawdę większa część Doliny jest nieuregulowana, nad jej brzegami występują pozostałości, rosnących dziś nieczęsto, lasów łęgowych, natomiast partie terenu usytuowane wyżej porastają lasy sosnowe z domieszką dębu. Jedynie uregulowany został odcinek rzeki w okolicy dzielnicy Borki, strumień tam płynie przez sukcesywnie zarastające łąki.
W granicach Obszaru do Kosówki spływają niewielkie cieki, z których największym jest strumień spod Kończyc. W obrębie koryta znajduje się tu kilka niewielkich sadzawek i stawików, istniały niegdyś stawy hodowlane, obecnie są one nieomal pozbawione wody. Niżej położone łąki są podmokłe, niekiedy woda stagnuje na nich do końca wiosny. Z kolei w rejonie ulic Młyńskiej i Owalnej znajdujemy urocze czynne źrodełko. Okolice ulicy Młyńskiej ukazują nam widok pozostałości po młynie wodnym; zaobserwować tu też możemy ciekawostkę, mianowicie koryto rzeki jest usiane niewielkimi okruchami skał wapiennych – najprawdopodobniej są to twory górnej kredy.
Dolina Kosówki bogata jest w rzadkie gatunki fauny i flory oraz unikalne walory krajobrazowe. Obejmuje ona tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych także ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem. Zachęcamy wszystkich do odwiedzenia tych urokliwych terenów!